WAARDIG OM TE BEWAREN
Het motto “Waardig om te bewaren” voor deze website kwam bij mij op omdat ik merkte dat bij veel mensen en dus ook bij mijzelf, verkerend in hun laatste levensjaren, de behoefte ontstaat voor het nageslacht te bewaren of beschikbaar te stellen wat men in het verleden heeft gedaan, geschreven of gemaakt. Ook om dingen af te maken die onvoltooid waren gebleven. Dingen aan de vergetelheid te onttrekken of een nieuw leven te geven. Ik denk dat dit verlangen bij een gewezen archivaris nog sterker werkt dan bij anderen maar ik zie het overal om me heen. Sommigen gaan dan hun memoires schrijven, houden verhalen over hun verleden, of gaan eindelijk hun foto’s inplakken.
Toen mijn dochter Marjolein mij onlangs een website aanbood wist ik dan ook meteen (nadat ik van de schrik bekomen was) wat ik ermee ging doen. Ik zou de ruimte vullen met een beschrijving van wat mij in mijn leven zoal bezighield bijvoorbeeld mijn fascinatie voor klokken, het publiceren van het door mijn vader samengestelde Familieboek De Graaff en het op Internet plaatsen van de genealogische gegevens die hij verzamelde, het schrijven van een Gids voor onderzoek in de archieven van het Ministerie van Koloniën en aan het afmaken van al die andere dingen die ik in de loop der tijd tegen kwam en waarmee ik “later” iets wilde doen. In het kader van mijn werk bij het Nationaal Archief zijn er natuurlijk door mij talloze rapporten, inventarissen en onderzoeksverslagen gemaakt. Die zitten allemaal netjes in het archief en sommige, zoals de inventarissen, zijn digitaal te vinden op de website www.gahetna.nl.
Wel het is nu allang “later” geweest en dus tijd om hier in het kort die resultaten de revue te laten passeren, steeds met een verwijzing naar de plek op mijn site waar het uitgewerkte materiaal te vinden is.
Dominee Koning, uitvinder van de waterstofmotor
Zo kwam mijn verhaal tot stand over dominee Bernard Koning uit Akersloot die rond 1815 in zijn achtertuin een door hem uitgevonden en door de plaatselijke smid in elkaar gezette goedlopende verbrandingsmotor had staan die liep op (eveneens door hem vervaardigd) waterstof. Een project waarvoor hij aan subsidie in totaal meer dan tienduizend Hollandse guldens ontving respectievelijk van Keizer Napoleon, van Lodewijk Napoleon en van Koning Willem I. Het werd uiteindelijk op stal gezet door Koning Willem I die oordeelde dat het niet handig was om naast de stoommachine een concurrerend apparaat te plaatsen. Het ging mijn vermogens en kennis te boven om hierover zelf een goed verhaal te schrijven maar was blij dat uiteindelijk Wikipedia het als een kort verhaaltje in zijn kolommen wilde opnemen.
De Schipbreuk van de Nijverheid
Ook Carl Brun, een officier van het Indische Leger wilde ik uitlichten. Hij kwam op zijn terugreis naar Nederland in 1837 onder Madagaskar in een schipbreuk terecht en leidde vervolgens, samen met de kapitein van het schip, de bemanning en de passagiers, waaronder een 14 jarig meisje, na een martelende tocht door de binnenlanden van Afrika, veilig naar Mozambique. Brun heeft over de schipbreuk en die tocht een prachtig verslag geschreven dat in 1838 in druk werd uitgegeven maar nu moeilijk te vinden is. Ik had me ooit voorgenomen om daar nog eens iets mee te doen en nu heb ik het gedigitaliseerd, ingebonden en aan diverse bibliotheken gegeven waaronder de Koninklijke Bibliotheek in den Haag.
Familieboek de Graaff
Om dezelfde reden wilde ik ook het door mijn vader verzamelde familiearchief en het op grond daarvan gemaakte familieboek, en de stambomen en parentelen voor de vergankelijkheid behoeden. Ik heb vervolgens het archief geïnventariseerd en de inventaris en het daarbij ingebonden Familieboek onder de mij bekende familieleden verspreid. Het archief is overgebracht naar het Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag waar het voor een ieder ter inzage ligt. De genealogische gegevens zijn inmiddels ook terug te vinden op de website genealogieonline.nl. en Stamboomforum
Een milieuschandaal uit 1875
Eens kwam ik, op zoek naar heel iets anders, in het archief een telegram tegen waarin door het College voor de Zeevisscherijen werd gewaarschuwd voor een milieuramp die zich op de Noordzee dreigde te voltrekken. Het ging om stelselmatige dumping van arsenicum op grote schaal. Mijn nieuwsgierigheid was gewekt en een speurtocht begon die mij leidde naar onfrisse praktijken van de duitse chemische industrie langs de Rijn, naar voorbeeldige -want door Nederlandse ambtenaren uitgevoerde- bedrijfsspionage bij die fabrieken; naar de allereerste wet die in Nederland op stapel werd gezet “Tegen de verontreiniging van den bodem, van den dampkring en van de openbare wateren…” en de uiteindelijke, ultieme, oplossing van het probleem: de vervuiler betaalt. Een en ander speelde zich ruim 140 jaar geleden af maar dat zou je bij lezing van de stukken makkelijk kunnen vergeten!
Klokken
Ook mijn activiteiten op het gebied van antieke klokken hebben hiermee te maken. Omdat mijn budget niet toeliet complete klokken te kopen stelde ik me tevreden met het aanschaffen van goede uurwerken die in de loop van hun bestaan de nodige veren hadden moeten laten. Zij waren meestal zonder kast, vaak ook zonder wijzers, slingers, kettingen en verdere onmisbare onderdelen en met kapotte veren inderdaad! Ik zag het dan als mijn opdracht om zo’n uurwerk weer een nieuw leven te schenken, ontbrekende delen bij te maken of aan te schaffen en er een nieuwe kast omheen te bouwen.
Ik heb over een zeer bijzonder uurwerk dat ik in Indonesië tegenkwam een verhaal gemaakt. Omdat dat uurwerk zelf ook een verhaal had! Dat ging over een Nederlandse tafelklok van Jan van Meurs uit c. 1775. Dat verhaal is, met foto’s verlucht, gepubliceerd in TIJDschrift, (2006/4) het orgaan van de Federatie Klokkenvrienden, onder de titel “Een Amsterdammer in Jakarta”. Het verhaal is in te zien en te gebruiken via de link Een Amsterdammer in Jakarta.
Eens moest ik voor een kennis een tafelklok repareren. Aan het uurwerk mankeerde niet veel maar de witte albasten kast verkeerde in een deplorabele toestand. Bij deze restauratie kwam ik een zeer groot aantal reparatie-inscripties tegen die een bijzonder verhaal vertelden over de zwerftochten die deze klok in een periode van twintig jaar over de hele wereld heeft gemaakt en ik vond de oorzaak van de voortdurende reparaties die op elke nieuwe bestemming nodig waren om de klok daar weer gaande te krijgen. Ik schreef daarover in het TIJDschrift van de federatie klokkenvrienden (2001/3) onder de titel Een Zwerver.
Doctoraalscriptie over R.G. van Polanen
Een zeer goede vriend schreef eens een prachtige studie over R. G. van Polanen, Indisch bestuursambtenaar en in 1796 benoemd tot gezant in de Verenigde Staten. Een interessante studie die als doctoraalscriptie was geschreven maar die, zoals toen nog gebruikelijk, slechts in manuscriptvorm bestond. Dat vond ik zonde. Ik beloofde hem het werkstuk in elk geval te zullen uittijpen zodat het toegankelijker zou worden. Door omstandigheden kon ik aan dat voornemen pas na zijn zeer vroegtijdig overlijden in 1992 gevolg geven. Ik heb toen het handschrift gedigitaliseerd en in een aantal exemplaren ingebonden en verspreid. Het is nu onder meer in te zien bij de Koninklijke Bibliotheek.
Staats – en rechtsinstellingen
Een overzicht vervaardigd door mijn vader, Mr. H.H.A. de Graaff, tijdens zijn krijgsgevangenschap in Duitsland en Polen waar hij aan zijn lotgenoten lessen gaf ter voorbereiding van een na terugkomst eventueel af te leggen examen wetenschappelijk archiefambtenaar. Handig en overzichtelijk voor mensen die iets willen weten over de organisatie van ons land in oude tijden. Daarom heb ik het gedigitaliseerd uit het in typoscript bewaard gebleven exemplaar. Misschien heeft iemand er nog wat aan!
Archiefsamenwerking met Indonesië
Eind jaren zestig ontstond er in Indonesië behoefte om de daar berustende archieven uit de Nederlandse tijd beter te bewaren, te ordenen, te beheren en zo toegankelijk te maken voor een toenemend aantal onderzoekers. Kennis en ervaring in het omgaan met deze vaak zeer omvangrijke archiefbestanden ontbrak en de noodzaak tot het opleiden van archivarissen en het verbeteren van de bewaarcondities was groot. In Nederland werd dit verzoek met beide handen aangepakt want ook daar groeide de behoefte om in onderlinge samenwerking de Indonesische archieven beschikbaar te maken voor wetenschappelijk onderzoek. In het kader van het met Indonesië gesloten Cultureel Akkoord volgden achtereenvolgens de tweede man en de Directeur zelf de in Den Haag gegeven lessen aan de Rijksarchiefschool. Ook werd gesproken over het uitwisselen van microfilms van belangrijke bestanden en verlenen van hulp bij het restauratieproces van de vaak in zeer slechte conditie verkerende archiefbestanden. In dat kader werd ik in 1974 naar Jakarta gezonden om “eens te kijken hoe we deze samenwerking konden uitbouwen”. Deze uitzending werd gevolgd door een aantal langere verblijven waarbij via “in-service training” de staf werd ingewerkt en begeleid. Tegelijkertijd kwamen stafleden in Nederland om ook hier de fijne puntjes van het vak te leren. De verslagen die ik na afloop steeds maakte van mijn ervaringen heb ik nu gebundeld en samengebracht in een boekje.
Gids koloniën
Een gids als hulpmiddel voor de beginnende archiefonderzoeker bij het werken in de archieven van het voormalige Departement van Koloniën voorzien van tips en trucs om de weg te vinden in dit omvangrijke en zeer belangrijke archief.
Babar Layar
Een beschrijving van het ontstaan van het allereerste blanke gamelangezelschap. Een wonderbaarlijke geschiedenis waarin een 15 jarige jongen uit Haarlem, Bernard IJzerdraad, tijdens de oorlog met een aantal school- en leeftijdgenoten onder moeilijke omstandigheden een compleet gamelaninstrumentarium bouwde waarmee de groep zowel tijdens als na de oorlog grote successen behaalde en veel waardering van kenners kreeg. Mijn echtgenote behoorde in die groep tot de founding members en ik erfde de papieren nalatenschap met alle verhalen artikelen en foto’s. Ik heb daarvan toen een verhalend fotoboek van gemaakt.
Aardewerk gieten
Rond 1980 begon mijn echtgenote zich toe te leggen op het Hindelooper en Makkums schilderen wat na enige tijd overging op het beschilderen van modellen van aardewerk. De standaardvormen die op de cursus werden aangeboden verveelden snel dus gingen wij op zoek naar alternatieven. Zo vonden wij op een antiekmarkt in Voorschoten eens een stel aardewerken boekensteunen in de vorm van een ietwat gestileerd paardje. Voor 130 gulden gekocht omdat ze ons zeer aanspraken en ook om dat ik opeens het idee kreeg dat ik er een afgietsel in klei van zou kunnen maken dat dan weer door Margreet beschilderd zou kunnen worden. Dat is na veel proberen uiteindelijk gelukt. Er zijn in de loop der tijd 20 afgietsels gemaakt en door haar prachtig beschilderd. Een aantal vond zijn weg als geschenk bij bijzondere gebeurtenissen en aan lieve kennissen, de rest blijft gekoesterd eigen bezit. Ik geef hier een handleiding voor het maken van een model voor afgieten in klei.
De Luikse abdij St Laurent
Ook dit was iets dat voortvloeide uit mijn werk. Soms waren de verzoeken om inlichtingen zo uitgebreid dat er een rapport werd uitgebracht dat uiteindelijk meer de vorm kreeg van een artikel en in enkele gevallen werd dat door de opdrachtgever inderdaad als zodanig opgevat zodat tot mijn verrassing een rapport over de geschiedenis van de Abdij St Laurent verscheen in een groot gedenkboek over de duizendjarige geschiedenis van deze abdij, waarbij ik de periode 1813-1830 voor mijn rekening had genomen. Mijn Nederlandse tekst werd vlijtig in het frans overgezet en in het gedenkboek opgenomen. Omdat het verhaal over de lotgevallen van de abdij in deze roerige periode misschien voor u interessant is heb ik het hier opgenomen.
Syllabus registratuur (in voorbereiding)
Toen mijn baas Mr. AEM Ribberink, in 1968 plotseling tot Algemeen Rijksarchivaris werd benoemd droeg hij aan mij een aantal taken over zoals de dagelijkse leiding over de Tweede Afdeling en het docentschap bij de Rijksarchiefschool. Ten behoeve van deze lessen heb ik toen een syllabus gemaakt over de geschiedenis van de registratuur van de 19e eeuwse archieven, voortbouwend op een door Ribberink gegeven aanzet. Met behulp van deze syllabus heb ik lesgegeven tot 1977 toen ik naar Indonesië geroepen werd om daar een jaar te werken aan de zogenaamde Pasar Ikan archieven. De lessen werden overgenomen door mijn collega Van Schie. Tot mijn grote opluchting overigens want ik vond het behoorlijk zwaar om te doen en wilde er al een beetje van af!
Sloet van de Beele
Als start van de uitvoering van het eerste onderdeel van de archiefsamenwerking met Indonesië werden in 1972 met een kleine plechtigheid aan de ambassadeur van Indonesië twee in een fraaie doos verpakte filmrollen aangeboden. Het waren opnamen van de uitgebreide Memorie van Overgave waarbij de aftredend Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië, Baron L.A.J.W. Sloet van de Beele, in 1866 verslag deed van zijn verrichtingen gedurende zijn bestuursperiode.
Tevens werd bij die gelegenheid overhandigd een fraai gedrukt verhaal dat ik maakte over deze gouverneur en zijn, zeker voor die tijd, zeer vooruitstrevende visie op het koloniaal bestuur.
Geschiedenis van het Binnenhof (in voorbereiding)
Op dezelfde manier kwam ook mijn bijdrage aan een door de Rijksgebouwendienst uitgegeven gedenkboek over de verbouwingen aan het Binnenhof tot stand. Ik maakte daarvoor een beknopt historisch overzicht waarbij ik ook de ontstaansgeschiedenis van het gehele complex betrok met de nadruk op het onderhanden genomen deel Binnenhof nr 20. Ook nu weer werd dat verhaaltje toegevoegd aan het gedenkboek zonder dat ik daarbij verder bij betrokken werd. De tekst van mijn bijdrage kunt u vinden hier….
Nostrara (in voorbereiding)
Enige tijd heeft bij het toenmalige Algemeen Rijksarchief een blaadje bestaan NOSTRARA geheten, bedoeld als blad van en voor de medewerkers van het ARA en gevuld met hun bijdragen. Ook ik heb daar aan meegewerkt en regelmatig een soort columns geschreven waarin ik op een licht spottende manier vermeende misstanden of opmerkingswaardige zaken voor het voetlicht bracht. Niet altijd gewaardeerd door de boven mij gestelden overigens maar dat was soms ook wel de bedoeling. Hier voor enkele van de teksten.
Bent u nieuwsgierig geworden naar mijn eigen levensverhaal, lees dan hier.
Ik wens u allen veel plezier bij het bladeren door deze teksten!
Hein de Graaff